Helaas komt kindermishandeling en huiselijk geweld vaak voor. Jaarlijks zijn 119.000 kinderen en volwassenen hier slachtoffer van. Dit kan zich uiten in kwetsuren in het hoofd- en halsgebied van slachtoffers. Daarom speelt de mondzorg een essentiële rol in het signaleren van kindermishandeling en huiselijk geweld. Toch blijkt uit praktijkervaring dat de inhoud en het werken met de meldcode nog te weinig bekend is in tandarts- en orthodontiepraktijken. Wij gingen in gesprek met Noortje - Operationeel Specialist Kwaliteit binnen het PDA team.

De verplichting van de meldcode

Binnen de mondzorg zijn zorgprofessionals verplicht om signalen van mishandeling te herkennen en – indien nodig – actie te ondernemen. Deze verplichting komt voort uit de Wet kwaliteit, klachten en geschillen in de zorg (Wkkgz). Niet alleen de tandartsen, maar ook balie assistenten en andere praktijkmedewerkers dragen de verantwoordelijkheid om te allen tijde alert te zijn. De Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (KNMT) heeft daarom een specifieke meldcode ontwikkeld voor de mondzorg, met hulpmiddelen zoals een stappenplan om professionals te begeleiden.

Maar wordt deze meldcode daadwerkelijk effectief toegepast?

Vaak hangen er posters met het stappenplan in een gezamenlijke kantine of sterilisatieruimte, maar weet het hele team wat de meldcode inhoudt? En worden de stappen ook écht correct doorlopen bij een vermoeden van kindermishandeling?

Noortje, Operationeel Specialist Kwaliteit, reist door het land en geeft trainingen aan tandarts- en orthodontiepraktijken over de meldcode door middel van een heldere training. Zij benadrukt dat de reacties van behandelaren positief zijn; veel professionals zijn blij met de opfrissing van deze belangrijke informatie.

Wanneer moet je iets doen?

De meldcode biedt een helder stappenplan, maar de praktijk kan weerbarstig zijn. Wat doe je als je een vermoeden hebt? Veel medewerkers zijn zich er bijvoorbeeld niet van bewust dat ze bij elke stap Veilig Thuis kunnen inschakelen om mee te denken. Deskundigen van Veilig Thuis beoordelen de gehele context en kunnen helpen bij het maken van de juiste afweging. Een belangrijke tip van Noortje is dan ook: “Je hoeft het niet alleen te beslissen. Veilig Thuis staat altijd klaar om mee te denken.”

Onderschatte rol van de mondzorg

Opmerkelijk is dat ouders die betrokken zijn bij huiselijk geweld vaker van huisarts wisselen, maar wel bij dezelfde tandarts blijven. Dit geeft mondzorg professionals een unieke positie: zij zien hun patiënten regelmatig, vaak voor een langere periode, zoals bij orthodontische behandelingen. Hierdoor kunnen ze patronen opmerken en een essentiële rol spelen in het signaleren van mishandeling. Hier kan de mondzorg verschil maken ten opzichte van andere medische beroepen.

Het belang van signalering

De signalenlijst in de mondzorg is specifiek gericht op letsels die vaak zichtbaar zijn in het hoofd-halsgebied. Blauwe plekken, tandletsel, kneuzingen aan de oren of een verandering in gedrag kunnen tekenen zijn van mishandeling. Maar ook dentale verwaarlozing, zoals kinderen die de tandarts enkel bezoeken bij klachten, kan een belangrijk signaal zijn.

Kindcheck: het oog op de ouders

Een belangrijk onderdeel van de meldcode is de Kindcheck, waarbij de focus niet alleen ligt op het kind, maar ook op de ouders. Zorgverleners kijken bijvoorbeeld of een ouder in staat is om goed voor zijn of haar kind te zorgen, vooral in situaties waarin er sprake is van ziekte of andere problematiek. De Kindcheck is cruciaal om te beoordelen of een kind mogelijk verwaarloosd wordt doordat de ouder zelf problemen heeft, zoals een chronische ziekte of verslaving. Dit helpt mondzorg professionals om een breder beeld te krijgen van de thuissituatie.

Dossiervoering: een zorgvuldige documentatie

Vanaf het moment dat er signalen van mishandeling worden opgemerkt, is dossiervoering van groot belang. Zorgverleners moeten precies documenteren welke signalen zij hebben opgemerkt, welke stappen zijn ondernomen, en met wie deze informatie is gedeeld. Deze documentatie kan later van cruciaal belang zijn bij het nemen van verdere beslissingen en bij mogelijke betrokkenheid van instanties als Veilig Thuis.

Praktische handvatten voor de mondzorg

Noortje heeft al verschillende praktijken van PDA getraind en er staan de komende tijd nog meer op de planning. Haar boodschap is duidelijk: “het is belangrijk dat mondzorg professionals weten wanneer ze actie moeten ondernemen en dat ze hierbij kunnen rekenen op ondersteuning”. Haar training biedt niet alleen een opfrissing, maar helpt ook bij het begrijpen van de complexiteit van meldingen. Daarnaast biedt het team Kwaliteit ook ondersteuning in het proces rondom een melding wat erg wordt gewaardeerd door de praktijken.